ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଶା ବିବିଧ ସଂସ୍କୃତିର ଥିଲା ପ୍ରାଣକେନ୍ଦ୍ର | ଏହି ପବିତ୍ର ଭୂମିରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିକ, ଦ୍ରାବିଡ଼ ଏବଂ ଆର୍ଯ୍ୟମାନଙ୍କ ସଂସ୍କୃତିର ସମନ୍ୱୟ ଘଟିଥିଲା | ଭୗେଗୋଳିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ, ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି କରିଡର ଯାହା ଉତ୍ତରକୁ ଦକ୍ଷିଣ ସହିତ ସଂଯୋଗ କରେ | ସମୁଦ୍ର ଦୂରତା ଏବଂ ସାମୁଦ୍ରିକ ଗୌରଵ ଏହାକୁ ପୂର୍ବ ଉପକୂଳର ସବୁଠାରୁ ଆକର୍ଷଣୀୟ ଗନ୍ତବ୍ୟସ୍ଥଳ କରିପାରିଥିଲା | ଭାରତର ସଂସ୍କୃତି ଭିତରେ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି ସେଥିପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବିବିଧତା ଭିତରେ ଏକଦା ଏହାର ସ୍ୱରୂପ |

ଧାର୍ମିକ ବିଶ୍ୱାସ ମଧ୍ୟରେ ପିତୃପୁରୁଷଙ୍କ ଉପାସନା ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ଧର୍ମ, ଜୈନ ଧର୍ମ, ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମ, ଇସଲାମିକ ଧର୍ମ, ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ଧର୍ମ ଏବଂ ମହିମା ଧର୍ମ ଭଳି ବିଭିନ୍ନ ଧର୍ମର ମିଳନ ଓଡିଶାର ବୌଦ୍ଧ, ଵୈଷ୍ଣବବାଦ, ଗଣପତି, ସୌର, ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ପୂଜା ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ମହାନ ତଥା ମହାନ ସଂସ୍କୃତିର ଚମତ୍କାର ଏ ମାଟିରେ ପରିକଳ୍ପିତ ହୋଇଛି ଯାହା ଏହି ସଂସ୍କୃତିର ମହାନତାକୁ ଦର୍ଶାଉଛି। ଓଡିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ଏହାର ବିଶ୍ୱ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଥିଲା;

“ମୋ ଜୀବନ ପଛେ ନର୍କେ ପଡିଥାଉ”
“ଜଗତ ଉଦ୍ଧାର ହଉ” – (ଭୀମ ଭୋଇ)

ସନ୍ଥ କବି ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କର ଏହି ଧାଡ଼ିଗୁଡ଼ିକ ବିଶ୍ୱର ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ ଏବଂ ନିଃସ୍ୱାର୍ଥପର ଭାବନାକୁ ପ୍ରକାଶ କରେ | ଶତାବ୍ଦୀ ଶତାବ୍ଦୀ ଧରି ରାଜ୍ୟ ସଂସ୍କୃତିର ମୁଖ୍ୟ ସ୍ରୋତରେ ନିଜର ସାଂସ୍କୃତିକ ପରିଚୟ ବଜାୟ ରଖିଥିଲା। ଓଡ଼ିଶା ସମୃଦ୍ଧ ଏବଂ ବିବିଧ କଳାତ୍ମକ ସଫଳତାର ଏକ ଦେଶ | ଏହାର ପୁରୁଣା କଳା ଏବଂ ସମୃଦ୍ଧ ସାଂସ୍କୃତିକ ଏକ ଦୀର୍ଘ ଐତିହାସିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଫଳ | ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ, ଦାର୍ଶନିକ, ବୃତ୍ତିଗତ ଏବଂ ମାନବିକ ପରିମାଣ ସାଂସ୍କୃତିକ ଜୀବନର ସର୍ବୋତ୍ତମ ପ୍ରୟାସ କରିବାର ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମିଶ୍ରିତ | ଏହି ପୃଷ୍ଠଭୂମି ବିରୁଦ୍ଧରେ, ଓଡିଶା ଦେଶର ପ୍ରଥମ ସଂସ୍କୃତି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାରେ ଅଗ୍ରଗତି କରିଥିଲା |

ଉତ୍କଳ ସଂସ୍କୃତି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ୯ ଜୁନ୍, ୧୯୯୯ ରେ ପ୍ରକାଶିତ ଏକ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ପରେ “ଉତ୍କଳ ସଂସ୍କୃତି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଅଧିନିୟମ ୧୯୯୯” ଦ୍ୱାରା ସ୍ଥାନିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହା ଏକ ଶିକ୍ଷାଦାନ-ସଂପୃକ୍ତ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଭାବରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା | ଅଧ୍ୟୟନ, ଅନୁସନ୍ଧାନ, ଡକ୍ୟୁମେଣ୍ଟେସନ୍ ଏବଂ ନିରନ୍ତର ଶିକ୍ଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଆମର ସାଂସ୍କୃତିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ସମୃଦ୍ଧତାକୁ ସଂରକ୍ଷଣ, ପ୍ରୋତ୍ସାହନ, ପ୍ରଚାର ଏବଂ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ନିଜକୁ ନିୟୋଜିତ କରିବା ପାଇଁ ଏହା ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା | U.G.C ଅଧିନିୟମ, ୧୯୫୬ ର ଧାରା ୨ (f) ଅନୁଯାୟୀ ୧ ଡିସେମ୍ବର, ୧୯୯୯ ରେ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଅନୁଦାନ ଆୟୋଗ (UGC) ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ର ଶ୍ରୀକୃତି ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା।ଏହା ମଧ୍ୟ ୧ ଏପ୍ରିଲ ୨୦୦୦ ରୁ ଆସୋସିଏସନ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ ୟୁନିଭର୍ସିଟିଜ୍ (ଏଆଇୟୁ) ଦ୍ୱାରା ସ୍ୱୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଛି ।

ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ସଂସ୍କୃତି ଏବଂ ଶିକ୍ଷାର ଲାଭ ବିସ୍ତାର କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରେ ଏହି ମିଶନ ହେଉଛି ନୀତି ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଗୁଡିକୁ ବିକଶିତ କରିବା ଯାହାକି ଏକାଡେମିକ୍ ଅଧ୍ୟୟନ ଏବଂ ଅନୁସନ୍ଧାନର ଗୁଣାତ୍ମକ ବିସ୍ତାର ମାଧ୍ୟମରେ ଆମର ମିଶ୍ରିତ ସଂସ୍କୃତିକୁ ଥାଇ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର କରିପାରିପାରିବ | ଏହିପରି କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ସଂସ୍କୃତି ଏବଂ ବିକାଶର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ଏବଂ ସୀମାନ୍ତ କ୍ଷେତ୍ର ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେବ | ଏହାର ମୂଳ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଭବିଷ୍ୟତ ଜେନେରେସନକୁ, ଏକ ବିଶ୍ୱ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବ୍ୟାପକ ପ୍ରସାର ଏବଂ ସାଂସ୍କୃତିକ ଚେତନା ମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ଦୃଶ୍ୟମାନ, ଅନୁଭବ ଯୋଗ୍ୟ ସ୍ଥାନୀୟ ପରିଚୟ ସୃଷ୍ଟି କରିବା |